خاک‌ها، مطالب آموزشی
نحوه قلمه زدن
شهریور
قلمه زدن یکی از روش‌های تکثیر غیرجنسی گیاهان است و عبارت است از ریشه‌دار کردن قسمت‌های قطع شده‌ای از اندام‌های گیاه تا یک گیاه جدید تولید شود. می‌توان گفت قلمه زدن جز متداول‌ترین روش‌های تکثیر گیاهان خصوصاً انواع زینتی آن می‌باشد. قلمه می‌تواند از ساقه، برگ و حتی ریشه گیاه باشد اما بسته به نوع گیاه انتخاب می‌کنیم که از چه قسمتی قلمه بگیریم چراکه امکان گرفتن قلمه از همه این اندام‌ها برای همه انواع گیاهان وجود ندارد. هرکدام از گیاهان ممکن است محدودیت‌هایی در قلمه گیری داشته باشند به عنوان مثال گیاه نعناع به راحتی با قلمه گیری از ریشه‌های ریزومی و کاشت آن تکثیر شده و جوانه میزند اما برای گیاهی مثل گل کاغذی تنها از ساقه آن می‌توان قلمه گرفت.
پس نوع قلمه بر اساس نوع گیاه و توانایی‌های فیزیولوژیکی آن انتخاب می‌گردد. از آنجایی که قلمه‌ها در ابتدا ریشه‌ای برای جذب آب و مواد غذایی ندارند در صورت فراهم نبودن شرایط محیطی مناسب مثل دما، رطوبت و نور مورد نیاز خیلی زود از بین می‌روند. دقت کنید در قلمه زدن بصورت طبیعی معمولاً تا یک سوم مجموع قلمه‌های گرفته شده ممکن است از بین روند اما هر چه نحوه قلمه زدن اصولی‌تر باشد و شرایط بهتری برای نگهداری قلمه‌ها فراهم شود میزان خرابی آن‌ها کاهش میابد.
لوازم جانبی باغبانی
لوازم جانبی باغبانی
کود
انتخاب قلمه مناسب
بعد از اینکه اندام مورد نظر برای گرفتن قلمه انتخاب شد حال باید مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنید. اگر قلمه ساقه مدنظر باشد برای گیاهان آپارتمانی با ساقه‌های علفی و سبز از ساقه‌های ضخیم‌تر و سالم‌تر قلمه را جدا می‌کنیم. اگر گیاهان درختچه‌ای باشند بهترین گزینه ساقه‌های فرعی چوبی یا نیمه خشکی هستند. در رابطه با قلمه برگ نیز باید برگ‌ها سالم و بدون آفت یا بیماری قارچی باشند و از برگ‌های درشت‌تر استفاده کنید. برای جدا کردن این برگ‌ها دم برگ را نبرید و تنها به سمت پایین خم کنید تا از محل طبیعی اتصال به ساقه خود جدا شوند در این صورت ریشه دهی بهتر انجام خواهد شد. دقت کنید قلمه ساقه ممکن است گاهی برگی نداشته باشد اما اگر سالم بود امکان ریشه دهی و رشد را دارد.
نکته‌ای که در نحوه قلمه زدن ساقه‌های بدون برگ باید به آن توجه شود عدم کاشت سر و ته یک قلمه است. گاهی به دلیل نداشتن برگ ممکن است قلمه به اشتباه سر و ته کاشته شود که در این صورت قلمه کاملاً از بین خواهد رفت.
نگهداری در آب یا خاک؟
همانطور که نحوه قلمه گرفتن گیاهان متفاوت است محل نگهداری تا زمان ظهور ریشه آن‌ها نیز تفاوت‌هایی دارد. اکثر قلمه‌ها در آب و خاک به خوبی ریشه می‌دهند. در رابطه با گیاهان درختچه‌ای خاک گزینه مناسب‌تری است و در رابطه با گیاهان آپارتمانی با ساقه‌های تردتر و سبز آب پیشنهاد می‌شود. البته در محیط‌های گلخانه‌ای به دلیل فراهم بودن شرایط مناسب و رطوبت بالا تقریباً تمام قلمه‌ها در خاک کشت می‌شوند اما در رابطه با محیط خشک خانگی ناچاریم گاها از آب به عنوان محیط اولیه ریشه‌زایی استفاده کنیم.
در رابطه با ساکولنت‌ها باید گفت در هر دو محیط امکان ریشه‌زایی دارند اما به دلیل بالا بودن احتمال پوسیدگی در آب ترجیح این است که در خاک قلمه زده شوند. گیاهانی نظیر سانسوریا که مقاومت بالایی دارند در هر دو محیط به‌خوبی ریشه‌زایی دارند و به ثمر می‌رسند. بطور کلی قلمه‌زنی یک تجربه است و بر اساس آن باید نوع و محیط پرورش را به درستی انتخاب کنید.
تفاوت قلمه گیاهان گوشتی با سایر گیاهان
نحوه قلمه زدن از ساقه برای گیاهان گوشتی کمی متفاوت است. این گیاهان آب و شیره زیادی در بافت خود دارند و در نتیجه آفات و بیماری‌های قارچی بیشتری به سراغ آن‌ها خواهد آمد و بیشتر مستعد پوسیدگی ناشی از رطوبت می‌باشند. از این رو بعد از قلمه گرفتن ساقه‌ای از گیاهانی با بافت نسبتاً گوشتی مثل سانسوریا و یا انواع ساکولنت‌ها و کاکتوس‌ها بهتر است قلمه یکی دو روز در محلی به دور از نور مستقیم و گرمای زیاد کنار گذاشته شود تا محل برش ساقه آن‌ها اصطلاحاً پینه ببندد و زخم آن‌ها بسته شود. این کمک می‌کند تا امکان نفوذ بیماری‌ها به داخل بافت گیاه کمتر شود و در صورت قرارگیری در محیطی مرطوب زود دچار پوسیدگی نشوند و این به نوبه خود آمار خرابی قلمه‌ها را کاهش می‌دهد. به هر صورت بعد از پینه بستن قلمه ساقه می‌توانید به آب یا خاک انتقال دهید.
ضدعفونی کردن قلمه‌ها
امروزه گلخانه داران و علاقه‌مندان گل و گیاه در منازل از انواع قارچ‌کش‌ها برای ضدعفونی کردن خاک و قلمه‌ها استفاده می‌کنند. در نحوه قلمه زدن اصولی روش‌های زیادی برای ضدعفونی کردن قلمه‌ها وجود دارد و هر کس بنا بر تجربه خود پیشنهادی می‌دهد که اغلب هم کاربردی و صحیح است. در ادامه به یکی دو مورد از این موارد اشاره می‌کنیم. اگر قلمه‌ها سالم باشند می‌توان بعد از جدا کردن با قارچ‌کش‌های ترکیبی یا پیشگیری کننده مثل مانکوزب یا کاپتان یا … روی آن‌ها و محل برش محلول‌پاشی کرد تا بدین ترتیب ضدعفونی شوند.
لوازم جانبی باغبانی
خاک
خاک
لوازم جانبی باغبانی
اگر قلمه قرار است در خاک برود نیز می‌توان بعد از کاشت، قلمه را با قارچ‌کش آبیاری کرد و مقداری هم روی ساقه و برگ‌ها اسپری زد بدین ترتیب علاوه بر قلمه، خاک هم تا حدی ضدعفونی خواهد شد. اگر احتمال می‌دهید که قلمه‌ها آلودگی قارچی داشته باشند بهترین گزینه قار چکش‌های ترکیبی هستند و اگر در دسترس نبود بهتر است از قار چکش‌های درمانی نظیر کار بی اندازیم یا انواع دیگر قارچ‌کش‌ها بهره بگیریم. دقت کنید استفاده از قارچ‌کش واجب نیست و بدون آن هم قلمه در محیط ایدئال بصورت طبیعی قادر به ریشه دهی است اما یک روش اصولی برای کاهش قلمه‌های پوسیده و خراب است و به حفظ سلامت آن‌ها کمک خواهد کرد.
استفاده از هورمون‌های ریشه‌زایی
به منظور افزایش احتمال و سرعت ریشه دهی قلمه‌ها معمولاً از کود هورمون ریشه‌زایی استفاده می‌شود. این کودها هم بصورت مایع و هم بصورت پودری در دسترس هستند. انواع پودری آن فقط برای قلمه‌های درون خاک استفاده می‌شوند بدین صورت که قبل از قرار دادن قلمه در بستر کشت مورد نظر حدود دو سانتی‌متر از انتهای قلمه را به آن آغشته کرده و بعد در خاک می‌گذاریم. می‌توانید برای اینکه پودر راحت‌تر به قلمه بچسبد انتهای قلمه را کمی مرطوب کنید و بعد هورمون را به آن بزنید.
در رابطه با کود هورمون ریشه‌زایی مایع هم برای قلمه‌های داخل آب و هم برای قلمه‌های داخل خاک و هم به منظور افزایش حجم ریشه گیاهان مختلف استفاده می‌شود. در رابطه با گیاهانی که ریشه کمی دارند می‌تواند با محلول آماده شده آن ماهی یک‌بار گیاه را آبیاری کنید. برای قلمه‌ها نیز بسته به نوع قلمه چند دقیقه تا چند ساعت می‌توان قلمه را در محلول هورمون و آب قرار داد و بعد به داخل آب تازه یا خاک انتقال دهید. البته بعد از انتقال به بستر کشت نیز می‌توانید یک یا دو وعده از وعده‌های آبیاری قلمه‌ها را با این محلول انجام دهید.
